از ویکیپدیا، دانشنامهٔ آزاد
شهرستان گُناباد جنوبیترین شهرستان استان خراسان رضوی ایران است.
مرکز این شهرستان، شهر گناباد است. شهرستان گناباد بر طبق سرشماری سال ۱۳۸۵، تا قبل از جدا شدن بخش بجستان، بیش از ۱۱۰٬۰۰۰ نفر جمعیت داشته است.[۲] بر اساس نتایج سرشماری سال ۱۳۹۰، این شهرستان ۸۰٬۷۸۳ نفر جمعیت دارد و دارای ۲ بخش و ۴ دهستان است.[۳]
مساحت این شهرستان تا قبل از جدا شدن بجستان، ۹٬۵۸۴ کیلومتر مربع است اما در حال حاضر ۹۰۲، ۵ کیلومتر مربع است.[۱]
در سال ۱۳۱۶ و بر اساس قانون تقسیمات کشوری مجلس شورای ملی، گناباد یکی از ۴۹ شهرستان ایران و یکی از ۷ شهرستان خراسان بزرگ بوده و شهرستانهای فعلی کاشمر، فردوس، طبس، بردسکن، خلیلآباد، بجستان، بشرویه و سرایان بعدها از گناباد جدا شدند.
روند تغییرات توزیع جمعیت در شهرستان گناباد به شکل متقارن بوده به گونهای که روند رشد و کاهش توزیع جمعیت در سکونت گاههای شهری و روستایی تقریباً مشابه بودهاست. طی سالیان متمادی، در سالهای اخیر برای اولین بار نرخ شهرنشینی در شهرستان گناباد از نرخ روستانشینی آن پیشی گرفته است. در مجموع طی سالهای مورد بررسی همواره نرخ روستانشینی با کاهش و شهرنشینی با افزایش مواجه بودهاست.
این شهرستان بنا بر سرشماری سال ۱۳۹۰، از نظر جمعیت در رتبه ۲۱۷ کشوری و ۱۱ استانی قرار دارد.
نرخ با سوادی این شهرستان ۸۵/۲۷٪ میباشد.
از مهمترین کارخانجات این شهرستان میتوان به چینی تقدیس گناباد، فرآوردههای دیرگداز گناباد، صنایع غذایی یاران و کارخانجات نگین اشاره کرد. در این شهرستان، تعداد قابل توجهی از واحدهای مرغداری و گاوداری وجود دارد و صنایع تبدیلی لبنیات نیز در این شهر وجود دارد.
از شهرکهای مصوب سال ۱۳۶۸ هیئت محترم وزیران به مساحت ۹۳ هکتار و در کیلومتر ۵ جاده گناباد - مشهد واقع شده است. در این شهرک تعداد ۶۱ فقره قرارداد در زمینههای مختلف کانی غیر فلزی ، شیمیایی ، برق والکترونیک ،غذایی منعقد گردیده است که از این تعداد ۲۵ واحد به بهره برداری رسیده و ۶ واحد در حال ساخت وساز میباشد که از مهمترین واحدهای فعال میتوان به شرکت دیر گداز ایران، چینی تقدیس، کاشی سنگ امید، طوس خاک، مروارید وش و ... اشاره کرد.
امکانات شهرک: داشتن سند تفکیکی برای تمام قطعات ،۲ حلقه چاه، اجرای شبکه آب شرب و اجرای شبکه داخلی آب شرب شهرک، کابل ۲۰۰ زوج تلفن، آنتن(BTS)، فضای سبز مناسب، ساختمان اداری، اجرای شبکه ۲۰۰ کیلو ولت و روشنایی معابر و بلوار اصلی شهرک، آسفالت معابر اصلی وفرعی شهرک، شبکه گاز داخلی شهرک
در کیلومتر ۹ جاده گناباد - روشناوند و به مساحت ۱۶۴ هکتار واقع شده که در حال حاضر ۱۵ واحد کوره آجر پزی در آن مشغول به فعالیت بوده واز نواحی صنعتی روستایی جهاد کشاورزی میباشد که در خرداد ماه ۱۳۸۴ به شرکت شهرکهای صنعتی خراسان رضوی منتقل گردیده است وطرح توسعه آن به مساحت ۱۲۴ هکتار نیز طراحی شده است.
در کیلومتر ۱۵ جاده گناباد به کاخک به مساحت ۹۵ هکتار واقع شده واز سال ۱۳۸۶ عملیات اجرایی آن آغاز ودر فاز اول ۵۰ هکتار آن در بلوکهای مختلف و بیشتر با گرایش صنایع غذایی راه اندازی گردیده است.[۴]
مردم شهرستان گناباد به زبان فارسی و با لهجه جنوب خراسانی که نزدیک به فارسی دری میباشد صحبت میکنند.
سرود ملی شهرستان گناباد توسط ذبیحالله صابری (شاعر گنابادی) سروده شد.
شهرستان گناباد در مسیر کریدور شمال به جنوب (جاده سنتو) واقع شده است. همچنین این شهرستان در مسیر پیشنهادی راه آهن در حال احداث مشهد به زاهدان واقع شده است. فرودگاه گناباد نیز در حال راهاندازی است.
۱۳۱ اثر از آثار تاریخی شهرستان گناباد در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده و ۸۰ اثر دیگر نیز برای ثبت شناسایی شده است.[۵] از مهمترین این آثار میتوان به موارد زیر اشاره کرد: